Si ne cdo pune, edhe ne ate te aviatoreve, njerezit nuk jane te prere me nje sharre. Disa behen shtyse per t’ i shpure punet perpara, teksa te tjere frenojne e pengojne progresin. Flitet shume se veteranet jane “ fond i arte”, apo “ magazine vlerash”. Keto jane te verteta e nuk kane nevoje te vertetohen. Vete mosha qe mbajne mbi supe eshte jo vetem fat e privilegj, por nuk mund te thuhet se mosha eshte gjithcka. Ajo eshte vetem nje premise e mire. Vlerat individuale te njerezve jane ato qe bejne diferencen.
Vlerat e njeriut jane motive te brendeshme te formuara qe nga thithja e qumeshtit te Nenes. Karakteri i njeriut, me te gjitha tiparet, shpaloset cdo dite, me qasjen ndaj problemit dhe me punen vetjakre te tij. Gjithashtu eshte i njohur dhe fakti se ne nje apo me teper pika kulmore te veprimtarise te njeriut, me qendrimin e tij, ndaj nje dukurie te rralle, njeriu defton veten. Nje cast i vetem, ndonjehere behet kufi ndares per heroizmin nga e kunderta e tij.
Ne aviacionin tone, sot, kemi nje mori teknike, specialiste, pilote dhe te profileve te tjere, te cilet mbajne mbi shpine pervoje me vlere, te qemtuar pak nga pak e dite per dite, ne perpjekjet e tyre per te zgjidhur detyra te veshtira, ne kondita te veshtira pune e jetese. Sa sakrifica u eshte dashur te perjetojne e te kapercejne breza te tere aviatoresh, ne kushtet e mungeses te pervojes per ta cuar lavdine e aviacionit, atje ku ai ishte, para se te shperbehej, mizorisht. Cdo njeri, ne funksionin qe ka patur e ne punen qe ka kryer ka prvojen e vet, e cila nuk ngjan me te tjerat e nuk mund ti ngjitet asnjeriu. Detyra e brezave pasardhes eshte ta qemtojne, ta perzgjedhin, ta studiojne e ta shfrytezojne, duke e beret e tyren.
Ne Regjimentin e Aviacionit, ne Rinas, kohe me pare, ka sherbyer, si shume te tjere drejtperdrejt ne tekniken ajrore, per rreth 25 vjet me radhe, ne detyren e teknikut te aeroplanit e me pas ne ate te teknikut te katershes te aeroplaneve gjuajtes – bombardues, me dy motorre reactive te tipit RD – 9 B- Mig – 19 S, Gani Progonati. Si “ blete punetore”, me pune te ndershme e me korrektesi, pa e ngritur zerin e ankeses per te kerkuar, privilegje e lehtesira. Ai, me pune frytdhenese i ka zbardhur faqen vetes, dhe ka lene emer te mire. Sot, Ganiu eshte pensionist i nderuar dhe e percjell kohen, ne Laprake, i rrethuar nga miq e shoke te shumte, te cilet e duan, e nderojne dhe e respektojne, per ate qe ka qene e per ate qe eshte.
E cmoj personalitetin e tij te paster, jo vetem per punen me perkushtim e me shume sakrifica qe ka bere, por dhe per dicka tjeter, per nje dukuri tejet te vecante. Me ka terhequr vemendjen fakti qe Ganiu mban mbiemrin Progonati edhe pse eshte lindur, ne Tepelene dhe eshte rritur ne fshatin Luzat te rrethit te Tepelenes. Nuk eshte se te dy fshatrat jane aq afer me njeri – tjetrin ndonese dhe teper larg nuk jane. Ka dicka te vecante qe e ben te mundur kete dukuri emocionuese. Mbiemrin Progonati, Ganiu nuk e ka marre udhes te jetes por e ka trasheguar nga rrenja. Ate mbiemer e mban i gjithe fisi i tij dhe kjo eshte me domethenie. Pra nuk kemi te bejme me nje rastesi por me lidhje gjaku, te cilat, sic dihet jane te qendrueshme. Rrenjet e trungut familjar te Ganiut, jane te mbeshtetura ne te njejtin shkemb, ne te cilin ka bazen treva e tij, perfshi dhe Progonatin. Padyshim qe Ganiu dhe fisi i tij ka marre tiparet me vitale te njerezve te treves se origjines te larget, te cilave u ka shtuar ato te vendasve luzatare, mes te cileve u rrit, tipare te cilat jane si ato te paraardhesve te tij. Ne kete ceshtje kemi te bejme me vazhdimesi traditash te ngritura ne pika kulmore sic eshte heroizmi i vajzes partizane nga Luzati i Tepelenes – Nimete Progonati, kusherire e babait te Ganiut.
Pare ne rrjedhen e historise, kam mesuar se njerez te shquar e me personalitet te spikatur kane marre e mbajne per mbiemer, emrin e treves nga vijne, te cilen e kane shume per zemer, por nuk eshte vetem ky qellimi. Eshte sinjifikative te mbash mbiemrin e treves apo te fshatit ku je lindur e ta ka enda per ta perfaqesuar ate edhe keshtu. Ali Pashe Tepelena; Tafil Buzi; Rrapo Hekali; Celo Picari; Babe Dude Karbunara; Frasherllinjte; Ndre Mjeda; Filip Shiroka; Hasan Prishtina; Celo Arreza; Lucie Miloti; Edip Ohri; Fari Bubesi; Peco Polena; Bardhyl Taci; Miro Terbaci; Baki Starja; Meleq Gosnishti; Fuat Babani; Bashkim Kozeli; Jakub Kalivaci etj. etj. jane vetem disa personalitete, te cilet, vertet kane marre dicka nga lavdia e vendit te cilin e kane preferuar per mbiemer, por i kane shtuar atij vlera te reja, nga lavdia e tyre.
Ne rastin e Ganiut, “ hroit” te ktij rrefimi, dhe te paraardhesve te tij, me duhet te hamendesoj per te konkluduar me saktesi: Perse kane preferuar te mbajne mbiemrin Progonati, kur ka plot fshatra te tjere, te lavdishem, perfshi dhe Luzatin? Nuk m’u desh ta vrisja shume mendjen, se me erdhi ne ndihme vete Ganiu. Diten qe e intervistova per te nxjerre te dhenat qe me duheshin per ta “gatuar” kete shkrim, me 3 dhjetor te vitit 2018, ne vendbanimin tij, ne Laprake, pyetjes time Ai iu pergjigj: “ … Progonati eshte fshat autokton shqiptar, me tradita te lashta dhe aktuale atdhetarie. Banoret e ketij fshati malor shquhen per Kulture qytetare dhe per qendrime te matura e te ekuilibruara. Ata jane njerez dinjitoze, te perkushtuar dhe tolerante. Progonatit, kurre nuk i kane munguar trimat, njerezit e beses dhe personalitetet e spikatur, ne cdo fushe te jetes. Dua t’u ngjaj, sadopak atyre njerezve te rralle dhe ti shtoj atij fshati te lavdishem kontributet e mija modste. Mikpritja, bujaria shpirtit, humanizmi dhe qendrimet plot sakrifica, jane dukuri konstante dhe emocionuese te progonatasve. Fakti qe jane bartes dhe percues te traditave me te mira dhe se jane lindur e jane rritur ne ate ashpersi klime malore, i bjne progonatasit krenare per qenjen e tyre. Si te mos e quaj per nder te mbaj per mbiemer emrin e atij fshati, bijat dhe bijte e te cilit e kane mbuluar veten me lavdi. E kam per nder ta mbush gojen plot e, me krenari, kur me pyesin nga je? Te pergjigjem, krenar se origjina ime eshte ne ato male, ne vendin e quajtur Progonat…”.
O r i e n t i m i b i o g r a f i k .
Gani Progonati eshte lindur ne qytetin e Tepelenes, me 15 gusht, te vitit 1947. Prinderit e tij; Nene Hatixhja dhe Baba Dulja qe e sollen ne jete, ishin nga fshati Luzat i rrethit te Tepelenes. Origjina e larget e tyre ishte nga fshati Progonat i te njejtit rreth dhe fisi i tyre mban mbiemrin Progonati. Femijerine, Ganiu e percolli ne fshatin Luzat, prane prinderve dhe familjareve te tij. Baba Dulja, sipas tradites, banonte ne te njejten strehe me vellezerit dhe me femijet e tyre. Keshtu qe Ganiu u rrit ne nje familje te madhe, mes femijeve te shumte.
Nga martesa e ciftit: Hatixhe dhe Dule Progonati erdhen ne jete femijet: Gani; Abaz; Baftjar; Xhevat e Maksim dhe vajzat: Suzane; Vojsave; Luljete dhe Mimoze. Ganiu ishte femija i pare i atij cifti. Nje marredhenie interesante dhe e rralle u formesua mes Ganiut dhe gjyshes se tij, nga Babai – Rabihanes. Ajo ishte nga fshati Dukaj, i rrethit te Tepelenes. Rabihana rridhte nga nje familje fisnike, e degjuar. Shkak per lidhjen e vecante te saj me Ganiun u be nje ngjarje fatkeqe ne familjen e Rabihanes. Ajo u be Nene, pa dere babe. Ngjau kjo mbasi Rabihanes, iu nda nga jeta, vellai i vetem; ne moshe te re, i cili mbante mrin Gani . Me vone dera e saj ne Dukaj “ u shua”. Per ta kujtuar sa te ishte gjalle, vellane e saj te ndiere, Ajo grua fisnike i vuri emrin Gani, djalit te djalit, ne Luzat. S a here zinte ne goje emrin e te ndjerit, gjyshe Rabihana psheretinte thelle e “ i cahej zemra”! Sioc thote vete Ganiu: “… gjyshe Rabihana u be engjelli im mbrojtes”! Po te guxonte njeri ti bertiste apo ti fliste me inat Ganiut, mes tij dhe gjyshe Rabihanes, te ciles Ganiu dhe femijet e tjere te familjes i flisnin, jo ne emer, por – Boce ( Ne zhargonin e trevave te Jugut, fjala Boce eshte nderim dhe perkedheli), behej sherr i- sherr. Ajo, e donte shume Ganiun dhe e therriste me emer.
Nuk mund ta vazhdoj rrefimin, pa thene dy fjale nderimi per portretin e gjyshe Rabihanes. Ajo iishte nje grua tipike labe. Me shtat te larte e te drejte si kavak; e veshur me petka te zeza, te cilat nuk i hoqi, nga shtati, deri sa dha shpirt. Ajo vishej kesisoj, edhe pse i biri, Dulja, ia mbushi vatren plot me femije. Gjyshja e dhimbsur, ne kujtim te vellait, “helmimi” per te cilin nuk kishte ane e udhe, mbajtja ” zi” ishte gjeja me e pakte qe mund te bente labushja trimereshe. Perfytyrimi i tij, kudo shkonte e me cdo pune qe te merrej, asaj i fanitej, si kur ishte zgjuar dhe ne gjume. Gjyshe Rabihana vishte nje fustan te zi, te gjate deri ne kerci e me menge te gjata . Ne shtat mbante nje seter, gjithashtu me ngjyre te zeze dhe ne koke lidhte nje shami, po te tille. Ne mes ngjishte nje fute ( perparese, me nje xhep, ne brezin e futes qendronin te varur hapesit e sepetes, te cilet ishin te shkuar si ne nje varg, ne nje gjalme qe lidhej fort, pas rripit te futase. Njeri nga hapesit e tufes qe varej ne mesin e saj, ishte celesi i sepetes te saj te nuserise, e cila prej shume kohesh qendronte kapardisur, ne fund te shtepise. Hera – heres, ne vecanti kur shkonte mike, gjyshja Rabihane lidhte nje shall per gushe, se shumti i thurur me fije leshi nga tufa e dhenve te shtepise ose vinte nje shami ( lahur) te zi, ne koke.
Gani Progonati, nen mbrojtjen e gjyshe Rabihanes dhe i rrethuar nga dashuria e prinderve, xhaxhallareve dhe te tijeve, u rrit, neper kembet e me te rriturve, capken e kanakar. Si i perkedheluri i gjyshes, Ganiut nuk i dilte dot njeri perpara per ta ndaluar ne tekat e tij femijerore. Ai u rrit camarok, i zgjuar natyralisht dhe i shkathet. Nuk ishte “uje i ndenjur” por i prape e i papermbajtur. Femijet e tjere, pas tij, u rriten me petkat e Ganiut e u perkunden ne te njejtin djep.
Shtepia e familjes te Gani Progonatit, ne fshatin Luzat te rrethit te Tepelnes, ishte nje shtepi tipike fshati e asaj kohe. Ajo perfaqesonte nje perdhese, njekateshe, me dy dhoma, njera nga te cilat i perkiste babait; tjetra “mblidhte” femijet e shumte te familjes. Ajo ishte shtepi e thjeshte, me cati te mbuluar me tjegulla ( qoromidhe), pa dysheme e pa tavan. Sheshi i shtepise ishte prej balte, i lyer me balte te bardhe ( vapem), i rrahur me bajga lope. Muret ishin te ngritur me gure e me llac gelqere. Ne cdo 1 meter lartesi, vendosej nje brez prej druri. Shtepia e ndenjjes, ajo ku mblidheshin femijet ishte me vater e me zjarr, por qe nuk ngrohej kurre, edhe pse zjarri ne vater nuk fikej kurre por digjej kalafak.
Ne vater ndizej zjarr, me dru, mbi te cilin vendosej saci, siper nje kembje, per te pjekur buke ose sende te tjere ushqimore. Prushi qe krijohej dhe hiri i vatres, hiqeshin me nje mashe, ne forme podkoi, me bisht te gjate e te sheshte hekuri. Tymin qe dilte nga djegja e druve e thithte nje buhari, ne te cilen nuk varej ndonje cengel. Ne dhome, gjendej djepja prej druri ne te cilen ishin perkundur te gjithe femijet. Ne mur varej nje sergjen, ku vndoseshin enet e kuzhines dhe ne fund te dhomes ndodhej nje veder, nje taler, dhe nje dollap buke. Dritaret e shtepise ishin tip frengjie, te siguruara me hekura te cilat mbylleshin me kapake dhoge te trashe. Ne fund ted homes ishte nje musender, ku vendoseshin jataket e miqve dhe te njerezve te shtepise. Nje sepete, madheshtore, kapardisej ne fund te shtepise, ne te cilen gjyshe Rabihana kishte vendosur pajen; disa nga placket e se ciles, Ajo i ruante me fanatizem, si relike. Ne sepete, gjyshja ruante te mblojturat e saj, sidomos nje apo me teper kokrra shege, ftonj, nje grusht me arre, apo me bajame, nje varg me fiq etj. Qe te mos afroheshin demtuesit brejtes gjyshja vendoste ne sepete, nje dore me duhan apo disa gjethe arre ose dafine. Aty vendoseshin dhe dhuratat e gjyshes, per te dashurit e saj ( bija, mbesa, nuse etj.) si : ndonje sapun me ere, ndonje shami dore apo shami koke, nje e me teper pale corape burrash e grash, etj. Hapesin e drynit te sepetes, gjyshe Rabihana e ruante si gjene me te shtrenjte te saj. Ajo nuk e leshonte nga vetja hapesin e sepetes, ne asnje rast dhe e konsideronte vetem ne urdheraten e saj. Ne cdo rast te mblojturat ne sepeten e gjyshes, ne se duhet te dilnin, me qellim qe te dhuroheshin, patjeter qe duhet te kalonin nga dora e saj. Gjyshe Rabihana ishte autoritare; te gjithe ia degjonin fjalen e ia dinin hallin.
Femijet e Nene Hatixhes e te Baba Dules, u rriten ne shpergenjte dhe ne petkat e njeri – tjetrit. Me te miturit, vishnin petkat qe nuk u benin me ne trup me te rriturve. Per te ngrene, ata mblidheshin rreth sufrase ku Nena servirte gatimin e vaktit ne nje tas te perbashket. Per te percjelle stinen e ftohte, deri sa te mberrinin te korrat e reja, nikoqiret mendonin qe ne gusht. Ato pergatitnin, ne menyre artizanale trahana te tharte e te embel, bollgur, peta dhe nenprodukte bulmeti, te cilat ruheshin ne ene te pershtatshme per konservim. Femijet, shtronin per te fjetur ne nje jatak, ne shesh dhe ngroheshin me frymen e njeri – tjetrit. Kesisoj ata u rriten me te njejten fryme e u lidhen fort shpirterisht me njeri – tjetrin.
Nene Hatixhja ishte nje grua e thjeshte Labe, e urte si ajo dhe e dhimbsur sa me nuk ka. Ajo, sipas tradites labe, vishej me fustan te gjate, me seter e ne koke lidhte nje shami, te shumten e heres te zeze. E ka nje shpjegim ceshtja e shamise te zeze, tek grate labe. Kur ndahej nga jeta nje njeri i fisit te tyre, ato ishin te detyruara te respektonin lidhjen e shamise te zeze, si shenje zije. Mirepo, sapo i takonte ta hiqte nga koka shamine e zeze, mbajtja e te ciles lidhej me kalimin e nje afati te caktuar, qellonte qe te vdiste nje tjeter njeri dhe keshtu, gruas i mbetej ne koke shamija e zeze, tere jeten. Ne traditen e fshatit Luzat te rrethit te Tepelenes, ishte dhe nje dukuri kuptimplote, te cilen nuk e ndeshim ne te gjitha trevat e vendit. Nje grua e rregullt, ne asnje rast nuk duhet te kishte ne trup fustan te grisur ( me andra) apo nuk duhet te capitej kembezbathur. Nuk po e shtjelloj me tej kete dukuri e cila mendoj se nuk ishte e pakuptimte.
Babai i Ganiut, xha Dulja, vertet ishte i pashkolluar, por jeta dhe tradita shumevjecare e fshatit dhe e fisit te tij, kishin “ gdhendur tek Ai tipare burrerore te nje fshatari tipik lab. Veshja e tij e perditshme ishte: nje pale pantallona qillota prej shajaku, me ngjyre te zeze, me kopsa qe mbertheheshin tek pulpa e kembes dhe nje xhakete shajaku, po me ngjyre te zeze, te hapur perpara e me kadife te zeze, tek qafa. Ne trup, Ai mbante nje jelek te thurur me grep apo me shtiza, prej fije leshi. Grate e shtepise apo te fisit, e punonin jelekun me disa lule karakteristike, ku sunduese ishin motivet kombetare. Nen kemishe, xha Dulja, si ne vere dhe ne dimer mbante nje fanelle mishi, prej leshi. Ajo i thithte mbajtesit djersen dhe e ruante nga plevitia. Xha Dulja, ne koke nuk mbante qylah te bardhe, prej shajaku, me: “antene” ne krye, si bashkemoshataret e tij, por mbante kapele me strehe. Ne stinen e veres, rrobat prej shajaku, xha Dulja i zevendesonte me veshje prej pambuku. Ai mbante mustaqe te vogla, te prera “spic”, te cilat hijeshonin ate fytyre me tipare serioze burrerore. Xha Dulja pinte duhan me cibuk. Duhanin e pinte te forte dhe e kultivonte vete, ne yrtrat rreth shtepise. Kishte nje karakteristike dalluese babai I Ganiut: Ai e mbante ne goje cibukun, edhe kur nuk e kishte te ndezur.
Perpara shtepise te xha Dules ishte nje avlli, e madhe, e rrethuar me mur guri dhe prane saj nje arishte ku te paret e fisit kishin mbjelle peme te nderyshme, si: fiq; rrush; shege; ftonj; kumbulla; etj. Pemet prane shtepise ishin mbjelle me qellim te dyfishte: femijet te hanin kur ato piqeshin e te mos i hidhmin syte nga pemet e gjitoneve. Familjet prane Progonateve ishin: Shatrafilet; Bedo Musaraj; Tare Kopaci; Ali Xhani etj. Me gjitonet, familja Progonati ishte ne paqe mirekuptohej dhe kalonte shume mire. Kohezioni mes tyre ishte arritur si rrjedhoje e sjelljes korrekte dhe dashamirese te te dyja paleve. Gjitonet e mire shekullore edhe ata qe nuk kishin lidhje gjaku me Progonatet nuk e jepnin kollaj por e ndihmonin dhe e plotsonin njeri – tjetrin, si ne te mire dhe kur u zinte halli deren.
Arat e familjes Progonati ishin ne Kongjine; ne Breg – Lunder; ne Vasillaqe e gjetke. Ato i punonte vete familja, me parmende por kishte ne pronesi vetem nje ka. Per ta bere pende, ajo ishte e detyruar te kooperonte me nje familje tjeter te seres te saj, e cila dispononte, gjithashtu nje ka. Zakonisht ciftosja e qeve te parmendes behej me ata te familjeve Rodaj dhe Milaj. Tokat e Progonate mbilleshin me miser, me grure, me thekerr, me koculla e me fasule. Keto te fundit mbilleshin si bime me vete ose te shoqeruara me miser, si bime kacavjerrese. Arat ishin kryesisht nen uje, vetem ato ne Vasillaqe ishin kseriko ( mbi uje). Rreth shtepise, ne bahce e ne yrtra, xha Dulja mbillte duhan. Perimet i mbillnin ne tokat nen uje. Ujitjen e bimeve e bente vete xha Dulja, me metoden e ujitjes me brazda, per te kursyer ujin, vijen e te cilit e kishin te perbashket me familjet kufitare dhe me fshatin.
Xha Dulja, ne inventarin e gjese te gjalle kishte rreth 80 krere dhen, te cilat i shkembeu me dhi; nje kale, te verbuar nga njeri sy, te cilit i thoshin qorri; nje lope me qumesht dhe njeka parmende. Dhite i ruante gjyshi i Ganiut, sa qe gjalle, pasataj i ruante vete xha Dulja. Lopen e percillnin me tufen e lopeve, te mehalles, ne mal, e ato ktheheshin vete, ne shtepi, ne mbremje. Kalin qorr, xha Dulja e shkembeu me nje mushke, e pastaj me nje gomar. Sot pjesetaret e familjes qe jetojne ne fshat disponojne makina te vogle, ne vend te kafsheve te ngarkeses.
Ushqimi baze i familjes ishte buka e misrit, e gatuar ne ponice; si nukevale ose trazake, e shoqeruar kryesisht me fasule, por dhe me djathe te bardhe; me gjize e me urrel; me turshi; me kos e me dhalle. Kusia me fasule, “ kishte hedhur rrenjre” ne vater. Ne familjen Progonati, perdorej gjeresisht trahanaja, por dhe bollguri, te pergatitura nga nikoqiret e shtepise. Miellin e bluanin ne mullirin e fshatit; kur drithi ishte i paket, dhe kur gruri duhej copetuar per t pergatitur bollgurin, shfrytezoheshin mokrat , te cilat ishin ne pronesi te familjes. Babai i Ganiut – xha Dulja, nje fare kohe kishte punuar mullis, ne Kelcyre. Ai, ne vitet e pare te pas Luftes se Dyte Boterore kishte qene komandant i pare i postes kufitare te THeollogos.
Gani Progonati, ne femijeri shquhej si djale i shkathet e camarok. Ai, ne cdo loder qe aktivizohej, kishte mbeshtetjen, pa rezerva te gjyshe Nurihanes, e cila ishte ne rolin e mbrojtesit te tij. Lodrat kryesore ne te cilat aktivizohej Ganiu i parritur ishin ato te moshatareve te tij, te asaj kohe. Lodrat me cingela; derrakthi; grackat; syllambyllazi; kalaja dibrance; dokthi; korroile etj. ishin shume te preferuara prej tij. Ganiu, luante dhe lojen e futbollit, me topa lecke te bere vete, per hir te shoqerise por nuk shquhej, si futbollist, as ne femijeri; as me vone. Pozicioni i tij i preferuar ishte ai i mbrojtesit, fale fizikut te tij te fuqishem e trupit te lidhur mire.
Shkollen fillore, Gani Progonati e kreu ne fshatin Luzat te Tepelenes, me shtysen kryesore te babait te tij dhe te gjyshes, “ engjell mbrojtes”. Duhet theksuar se Baba Dulja, pavaresisht se vete ishte i pashkolluar, kishte vizion te qarte per arsimimin e femijeve dhe ishte shtytesi kryesor i Ganiut per te vijuar shkollimin. Rol te ndjeshem pozitiv kane luajtur dhe xhaxhallaret e Ganiut, te cilet, ne ate kohe banonin ne te njejten cati me Babane e tij.
Kushtet e mesimit, ne shkollen fillore te fshatit Luzat ishin ato qe karakterizonin shkollen e fshatit te atyre viteve. Mangesite ne libra, fletore e ne baze material – didaktike ishin te dukshme. Mesues te pare te Ganiut ishin: Stathi Kume, nga fshati Peshtan i rrethit te Tepelenes; Aleko Lezo e Pirro Zeno, nga Fieri etj. Shoke shkolle, Ai kishte: Hamza Karafilin; Dukagjin Kocin; Isuf LLapin; Ali Bonin; Beko Musaraj; Nure Gumen etj. Treguesit cilesore ne shkollen fillore te Ganiut ishin mbi nivelin mesatar te klases kurse te qenit capken dhe tiparet komunitare te tij ishin te theksuara.
Mesimet e shkolles shtatevjecare ( unike i kane thene ne ate kohe), Ganiu i percolli ne qytetin e Tepelenes; ne shkollen qe mbante emrin e “ Heroit te Popullit” Abas Shehu. Ne zhargonin e perditshem te kohes, ajo shkolle njihej si shkolla e vjeter e xha Muratit. Ishte fjala per mesuesin me te vjeter e te vetem te rrethit te Tepelenes, ne ate kohe, xha Murat Kociun e paharruar; i cili ishte nje atdhetar i flakte. Percjellja e mesimeve te kesaj shkolle me emer, prej Ganiut, ishte nje hap serioz i tij drejt te nxenit dhe qyteterimit. E them kete i shtrenguar nga fakti kokeforte se Vajtja e Tij ne Tepelene isherbeu, jo vetem shkollimit te Tij ne nje stad te ri, me te larte por dhe nje prirje drejt hullive te qyteterimit bashkekohor. E di qe disa kritiziere pa sherim do te me kundershtojne me mendimin pa vlere se Tepelena, ne ata vite s’ishte vec nje fshat. Jo ! them une, dhe jo i pabazuar. Me gjithe gjynahet qe kish, ne Tepelenen e atyre viteve jetohej ne komunitet dhe mbi bazen e disa normave te sjelljes e te jetes qytetare. Kete e dine me mire ata qe e kane perjetuar kalvarin e kapercimit, te jeteses nga fshati ne qytet.
Tregues konkret i veshtiresive te te nxenit, duke shkuar ne nje udhe qe rrihej nga makina nga me te ndryshmet, e cila ishte e ngushte, tere gropa, pa trotuare, dhe e pa asfaltuar, ku rreziku ishte imminent, ne cdo hap. Nxenesit qe frekuentonin shkollen shtatevjecare, ne Tepelene, ishin dhjetevjecare; te parritur e pa pervojen e jetes. Ata, cdo dite, ne vere e ne dimer, ne vape e ne thellimin e dimrit, pershkonin rreth 4 km udhe per te vajtur, ne shkolle dhe po aq te tjera per t’u kthyer prane familjeve te tyre, fale deshires te zjarrte te tyre per te nxene dhe kembenguljes te prinderve te tyre. Udhen, nga Luzati, ne Tepelene dhe kthimin, nxenesit e benin ne kembe e ajo u merrte rreth kater ore. Kur ishin me fat, ata benin, te pakten njerin segment te udhes, te hipur ne autobusin e vetem te linjes interurbane Gjirokaster – Tirane. Me shpesh, ata rrugetonin siper kamioneve te qymyrgurit, te cilet transportonin mineralin e zi, nga Miniera ne Memaliaj dhe e conin ne portin detar te Sarandes. Ne ditet me shi dhe kur rastiste ndonje shofer me shpirt te mire, femijet udhetonin ne kabinen e makines dhe kjo ishte dite e lumtur per ta.
Shoke me te cilet Ganiu shkonte nga Luzati ne Tepelene ishin bashkemoshataret: Bashkim Shatrafili; Hamza Karafili; Ali Boni; Shevqet Qendro; Zhanete Koci; Bedena Dena dhe dy gjimnaziste: Mustafa Cako dhe Merqez Gaci. Ne klase kishte dhe Selman Dervishin; Ago Kellicin; Sllavica Kalemin; Ervehe Zhupen etj. te cilet banonin ne qytetin Tepelenes. Mesues te Ganiut, ne vitet e shkolles shtatevjecare, ishin: Murat Kociaj; Hetem Pazaj; vellezerit nga Kosova: Isuf e Hajdar Qetka; Leonidha Xhuharo; Thoma Milo; Stefan Arseni; Odise Zhupa; Myzafer Jaho etj. Nnxenesit nga Luzati, gjate viteve te shkolles shtatevjecare, ne Tepelene, perftuan shume nga edukata e shendoshe dhe nga sjellja e mire e mesuesve dhe nga perqasja pa percmim e banoreve te qytetit. Dalja nga fshati e vajtja ne qytet beri te mundur miqesimin e bashkefshatareve nxenes te Ganiut dhe vete atij, me te tjere nxenes, te cilet banonin ne qytet dhe kishin te tjere kushte jetese e nje mentalitet te ri. Ata, sic ndodh ne nje komunitet nxenesish, dhane e moren reciprokisht, perftuan elemente kulture dhe qyteterimi, te cilat i perthithen shpejt e i transmetuan ne familjet e tyre.
Ganiu u ndodh me fat qe ne Tepelene, madje ne shkollen shtatevjecare jepte mesim kusheriri i pare i babait te tij mesues Krenari, vella i “ Heroines te Popullit” – Nimete Progonati. Krenari drejtonte lenden e gjuhes, dhe, pavaresisht se nuk bente leshime e privilegje per Ganine, prapseprap hija e tij ishte e pranishme ne shkolle. Nena e Krenarit dhe e Nimete Progonatit – Fatimeja, kur Ganiu i shkonte ne shtepi, e sajdiste si kusheri, me ate qe i ndodhej dhe e porosiste qe, cdo dite ti vinte ne shtepi, te pakten per te ngrene dreke. Mirepo Ganiu ishte koke me vete dhe shkonte atje vetem kur merrte porosi nga prinderit ose nga gjyshe Rabihana. Ganiu dhe bashkeudhetaret e tij, ne canten e librave, krahas dijeve, vendosnin dhe nje cope buke misri me bulmet. Sapo mberrinin ne Tepelene, ata parqiteshin ne furren e bukes me te afert ku blinin 10 leke buke gruri, nga shitese Metullahja, e cila, pavaresisht se buka ishte me triske, toleronte tek te parriturit e u jpte buke gruri. Femijet nga fshati, sapo blinin buken e grurit, e hanin ate e linin menjeane buken e misrit.
Ne ditet e nxehta , kur mesimi mbaronte ne mesdite e nxenesit, duke rrugetuar per ne Luzat kullonin ne djerse. Ata rrekeshin te freskoheshin disi duke lene teshat ne zallin e lumit e kridheshin ne Drinos, tek rrepet e Ujit te Ftohte ose ne disa pellgje me uje qe ndodheshin ne Fushen e Luzatit. Kishte dhe raste kur ata gaboheshin; duke kaluar mes misrit, vinin dore ne ndonje kokerr bostan. Kur benin gabime te cilet binin ne sy te familjeve te tyre dhe te fshatit, ata binin me shpejt ne gjume, se e dinin cfare i priste. Ganiu, ne cdo rast ishte nen mbrojtjen e gjyshes se tij – Rabihane, e cila, sa here permendte emrin Gani, i fanepsej vellai i vetem, i ndare nga jeta ne rinine e tij.
Vazhdimi dhe perfundimi me sukses i shkolles shtatevjecare nga Gani Progonati, ne ata kushte ishte nje sacrifice madhe, e cila u perballua me shume vullnet e kembengulje. Ganiu, nen ndikimin e fuqishem te Baba Dules, xhaxhallareve te tij dhe gjyshes Rabihane, e kishte ndare mendjen per te ndjekur njera pas tjetres shkollat, e te mos kenaqej me arritjen e nje suksesi. Kur perfundoi mesimet dhe dha provimet e klases se shtate, Ganiu e hodhi veshtrimin perpara, drejt shkolles se mesme, e cila, mesiguri qe do ta pajiste me me teper njohuri per jeten e per shkencen.
Ne veren e vitit 1964, Ganiu perfundoi, me rezultate mesatare, mesimet e shkolles shtatevjecare, ne Tepelene dhe iu drejtua, me 1 shtator te atij viti Shkolles se Mesme Ushtarake “ Skenderbej”, ne Tirane. Djali nga Luzati i Tepelenes, ne shkollen e mesme do te kishte status te dyfishte. Ai do te ishte “ skenderbegas” por mesimet do ti merrte ne Politeknikumin “ 7 nentori” te kryeqytetit. Te ishje “ skenderbegas” dhe njekohesisht te uleshe ne bankat e shkolles “ 7 nentori” ishte privilegj, te cilin nuk e kishte kushdo. Te dyja shkollat, ne ate kohe ishin te nderuara dhe te preferuara. Tashme Ganiu ishte me i rritur dhe shkolla shtatevjecare ne Tepelene e pergatiti per nje hap me tej e me te madh. Erdhi ne Tirane, ku jo vetem qyteti ishte me i madh e zhurmeshume, por dhe jeta ne te ishte disi ndryshe. Ne rruge kishte me teper qarkullim; njerezit ishin te veshur me mire; veprimtarite kulturore – sportive dhe jeta artistike e metropolit ishte me e gjalle etj. etj.
Ganiut dhe shokeve te tij “ skenderbegas” fillimisht u takoi te jetonin ne nje konvikt prane Politeknikumit “ 7 nentori”, ku kushtet e jeteses linin per te deshiruar. Shpirti kryengrites i Ganiut dhe djemve te tjere qe kishin statusin e “ Skenderbegasit”, bene qe ata te revoltoheshin e te benin raprezalje, ne kerkim te kushteve me te mire te jeteses. U krijua nje shqetesim serioz, per shkollat dhe per Ministrine e Mbrojtjes. Vete Ministri i Mbrojtjes i asaj kohe, u shtrengua te vinte vete, per te qetesuar gjendjen acaruar. Revolta e kadeteve, beri qe te merrej masa per ti strehuar ata ne mjedise me vete, te shkolles ushtarake “ Skenderbej”, ku kishin fjetinat, mensen dhe klasa te vecanta. Rrugetimin deri ne Politeknikum, “ skenderbegasit “, fillimisht e benin ne kembe. Kur u ndertua “ unaza” e kryeqytetit, ne vitin 1966, nje pjese te udhes e benin me autobus. Shoke klase te Gani Progonatit, ne Politeknikum ishin: Kahreman Dervishi; Selman Dervishi; Bashkim Limaj; Thanas Kuraj; Abedin Mullaj; Arjan Lamaj; Vladimir Lilo ; Arif Spaho etj. Keta ishin “ skenderbegas” por ne klase ishin dhe nxenes e nxenese te tjere, te cilet kishin ardhur nga vise te larmishem te vendit. Kishte dhe nga ata qe ishin lindur e ishin rritur ne Tirane. Bashkenxenesit e Ganiut, te ardhur nga krahina e qytete te ndryshem, kishin prure me vete, psikologji e mentalitete jo te njejte me ato te “ heroit” tone, i cili ishte i detyruar ti njihte e te bashkejetonte me to. Ne procesin e dhenjes e te marrjes te ndersjellte, te asaj qe ishte tjeter, Ganiu mesoi mjaft gjera qe deri atehere nuk i dinte. Ai perftoi mjaft nga programet mesimore te cilet ishin bashkekohore dhe celnin horizonte te rinj. Vete jetesa ne metropol diktonte nje qasje tjeter ndaj dukurive te jtes dhe ndaj banoreve. Mesuesit e shkolles se mesme “ 7 nentori”, si njera nga shkollat “ elite” te vendit, ishin te zgjedhur e kompetente dhe me qasje tejet qytetare e dashamirese ndaj nxenesve. Shkolla e mesme ushtarake “ skenderbej”, me mjediset, terrenet, disiplinen dhe detyrimet qe rridhnin prej saj, e mesuan Ganiun te ishte i zoti per te jetuar larg familjes dhe gjyshes se tij te dashur, si dhe te mesohej me mevetesi. Ai, tashme cohej ne orar, kryente vete sherbimet e nevojshme vetjake, vishej, lahej, hekurosej, mbante uniformen sipas rregullores dhe sillej ne menyre qytetare.
Pedagoge te Ganiut dhe te shokeve te tij, ne Politeknikum ishin: Antoneta Troshani; Ibrahim Babamusta; Vedat Qarri; Koco Cimbi; Andromaqi Koco; Kleanthi Cici; Tole Kekezi; Gezim Tole etj. Te gjithe pedagoget ishin metodiste te mire dhe me njohuri te thella shkencore. Me njohurite dhe me metoden e tyre te drejtimit te lendeve, ata ua benin nxenesve sa me te kjarte e me te kuptueshme mesimet dhe kerkesen e llogarise e kishin ne lartesine e duhur. Keta ishin faktore themeltare qe i shtoheshin vullnetit te nxenesve per te nxene; prandaj prurjet nga Politeknikumi gjithmone ishin te preferuar e te maturuar.
Nxenesit qe vinin nga Shkolla e Mesme Ushtarake “ Skenderbej”, te cilet ishin kursi i dyte i ketij lloji, ishin “ajka” e shkolles. Ata shquheshin per tregues te mire, ne cdo drejtim. Skenderbegasit jo vetem ishin te rregullt, te paster e te disiplinuar, por dhe ne mesime ishin ne radhet e te perparuarve dhe ne veprimtarite fizkulturore – sportive dhe ne ato artistike i jepnin tonin veprimtarive. Ne kete menyre, ata e nderonin Politeknikumin “ 7 nentori”, ne cdo paraqitje e dalje, ne publik.
Gani Progonati, edhe ne shkollen e mesme e ruajti konstanten ne rezultate, madje ne disa drejtime pati rritje. Ai, shfrytezoi me efektivitet mundesite e krijuara per tu orientuar ne lendet egzakte, ku kishte stabilitet dhe i studionte me deshire, por aty hodhi baza te shendosha ne njohurite e mekanikes dhe ne shkenca te tjera qe ishin afer aeronautikes. Ne lojerat sportive, Ganiu ishte aktiv, por prirej sidomos drejt futbollit, si tendence kryesore e te rinjve te moshes se tij. Pozicioni i tij, ne lojen e futbollit ishte ai i mbrojtesit. Fiziku i tij i formesuar mire dhe trupi i ngjeshur e i fuqishem plus guximi dhe trimeria si tipare dalluese te tij, e lejonin Ganine te perplasej me kundershtarin, ne loje dhe ti merrte topin apo ti prishte lojen.
Ne Politeknikumin “ 7 nentori” ku Ganiu u ul e mesoi, ne bankat e shkolles plot kater vjet, Ai ishte ne degen e mekanikes. Deshira e tij per te nxene, pedagoget e kualifikuar e te njerezishem, literature e bollshme e cilesore, baza didaktike ( oficina) funksionale dhe mjedisi imponues ishin disa faktore qe bene te mundur hedhjen e nje themeli te shendoshe, i cili e pergatiti Ganine per t’u futur ne hullite e shkences te fluturimit dhe teknikes te nderlikuar te aeroplaneve gjuajtes – bombardues reaktive.
Ganiu dhe shoket e tij te klases, ishin te veshur me uniformen e skenderbegasit, e cila ishte e bukur dhe atyre u pelqente shume. Vetem paraqitja e jashtme e tyre, me ate uniforme solide i shquante nga te gjithe ata qe i rrethonin. Skenderbegasit e mbanin te paster e te hekurosur uniformen dhe ishin mjaft te lidhur me njeri – tjetrin, si ne shkolle dhe jashte saj. Tek ata funksiononte, pa e zene ne goje parimi i hshtur sipas te cilit: “ nje per te gjithe e te gjithe per nje”. Ishte fat i madh qe ata, sic ishin, ne grup, shkuan ne Shkollen e Aviacionit, ne Vlore, per te vijuar mesimet e larta. E mira e ksaj pune ishte se ata njiheshin mire me njeri – tjetrin, i dinin shoqi – shoqit, si i thone nje fjale: “ dhembe e dhemballe” dhe “hidheshin ne zjarr” per njeri – tjetrin.
Me 20 guusht te vitit 1968, nje kamion ushtarak bojebari, i pajisur me stola druri e me mushama siper, ne oret e mbasdites u fut ne postabllokun e Shkolles se Aviacionit, ne Vlore. Brenda tij ishin skenderbegasit e grupit te dyte ( politeknikumas), te cilet ishin piketuar per t’u bere kuadro te aviacionit, ne profile te ndryshme. Dominonte berthama e studenteve qe do te mesonin per t’u bere teknike aeroplani. Kuadrot e Shkolles se aviacionit; si ata te korpusit mesimor dhe ata te shtabit, e te sherbimeve ndihmese, ne ate ore te vone te dites normale te punes ishin larguar per ne familje, prandaj studentet e ardhshem, takimin e pare ne shkolle e paten me sinoptikanin Luto Memushaj, te cilit i kishte rene radha te kryente detyren e oficerit te rojes, ne ate shkolle – repart ushtarak. Si prezantim i pare, nuk kishte te share. Oficeri i rojes, me ate shtat te larte, me uniforme te rregullt e me sjellje te kulturuar dhe mjediset e pastra qe pane, u lane mbresa djemve qe vinin nga Shkolla e Mesme Ushtarake “ Skenderbej”, ku sundonte rregulli dhe disiplina, se edhe ketu do te kishin te benin me nje regjim te perafert ditor dhe me kerkese llogarie te larte.
Pas pershendetjes te rastit dhe mireseardhjes nga oficeri i rojes, grupi i studenteve te ardhshem ne shoqerine e nenoficerit aktiv, me detyre kujdestar kursi – Thoma Mali, u sistemuan ne fjetine dhe u percollen ne mensen e shkolles ku shijuan gatimet e pergatitura enkas. Ne ate vit, Shkolla e Aviacionit ne Vlore, e rihapur ne vitin 1962, tashme ishte konsoliduar dhe funksiononte si institucioni i vetem arsimor i aviacionit, ne vendin tone.
Nga rihapja e Shkolles te Aviacionit, ne vitin 1962, me punen “titanike” te efektivave, pa perjashtim, te drejtuar e te udhehequr me pune te drejtperdrejte te lavdimadhit te paperseritshem, Babace Faiku, shkolla e aviacionit kishte marre fizionomi te plote si shkolle dhe ne te njejten kohe ishte dhe repart luftarak i gatishmerise te perhershme. Ne te tre aerodromet qe funksiononin per llogari te shkolles se aviacionit ( ne Vlore, ne Qytetin “ Stalin ” dhe ne Pisheporo) ku derdhej djersa lume e konkretizoheshin mesimet teorike, dhe mjediset brenda shkolles ia kishin ndryshuar fizionomine shkolles dhe e kishin nxjerre ate vater te dijes ne balle te shoqeve.
Ne shtatorin e atij viti, kur Ganiu dhe shoket e tij moren ne dore programin mesimor dhe u njohen me lendet dhe me temat qe do te levronin, pikasen se, ne kete shkolle dinjitoze nuk do te perseritnin thjeshte ato qe kishin mesuar ne politeknikumin “7 nentori”, por do te thelloheshin ne shkencen e aeronautikes, si dhe do te njihesdhin me mjaft elemente shkencore te lundrimit ajror. Bazat teorike ata i kishin hedhur qe ne politeknikum ku kishin mesuar matematike, fizike, kimi, mekanike, termodinamike, astronomi etj. tani do te mesonin aplikimin e parimeve teorike, ne dinamiken e jetes.
Ashtu si ne shkollen e mesme ushtarake “ Skenderbej” edhe ne auditoret e Shkolles se Aviacionit, djente e ardhur nga Politeknikumi “ 7 Nentori”, gjeten kushte optimale, per te jetuar e per te studiuar. Pedagoget e Shkolles se Aviacionit, ishin te perzgjedhur, nga kuadrot me me nivel, te cilet kishin studiuar ne auditoret e shkollave sovjetike te aviacionit. Ata ishin jo vetem me nivel te spikatur teorik por kishin dhe figure te paster morale dhe aftesi te vecante komunikimi me auditorin.
Lenden e teorise dhe te konstruksionit te motorreve reaktive e drejtonte permetari Viktor Konomi, i pasionuar pas lendes qe drejtonte. Dikur, Vete Viktori, kur niste drejtimin e mesimit te motorreve reaktive, nuk harronte, natyrisht me shaka, te theksonte se seria e motorreve te aeroplaneve reaktive parazanore, ishte me siglen VK, e cila ishte shkurtim i shkronjave te para te emrit e mbiemrit te tij.
Lenden e teorise te fluturimeve e drejtonte, me kompetence Drini Shtylla; ate te radsiopaizsjeve, i “mendafshti” Sotir Kano; lenden e pajisjeve elektrike dhe instrumentale e drejtonte, i shkatheti e i zgjuari Petrika Manastirli, sistemet e armatimit te aeroplanit ishin ne kompetncen e te paperseritshmit, ing. Razip Shyti e Sami Sokoli etj. Pedagoge te tjere ishin: Kico Mehilli; Guri Pashaj; Qazim Krasniqi etj. etj. Keta pedagoge te profilit teknik me pas u shtuan me te tjere pedagoge te profileve te tjere dhe formuan katedra te vecanta, sipas specialiteteve.
Shoke klase, ne Shkollen e Aviacionit, Ganiu kishte po ata, me te cilet Ai percolli kater vjet ne Politeknikumin “ 7 nentori”, ne Tirane. Vec te tjerash, ky fakt ishte ne te mire te “ heroit “ te ketij rrefimi dhe ndikonte pozitivisht edhe ne curine e procesit mesimor, ne teresi. Ata, jo vetem qe njiheshin mire me njeri – tjetrin, deri ne detaje dhe ishin ne mbeshtetje e ne perkrahje te njeri – tjetrit. Ne klasen teknike ku benin pjese, djemte e ardhur nga Politeknikumi “ 7 nentori” perbenin nje berthame te shendoshe, e cila ndikoi pozitivisht per arritjen e atij kohezioni dhe ne dobi te ecurise te programit mesimor. Ky ishte nje shans i madh qe beri te mundur diplomimin e studenteve te klases ku bente pjese Gani Progonati ne specialitetin e teknikut te aeroplanit gjuajtes – bombardues mbizanor te tipit Mig – 19 S, jo dosido, por me nivel shkencor e me aftesi praktike te pranueshme. Treguesit cilesore te Ganiut, ne perfundim te studimeve ne Shkollen e Aviacionit, ishin dicka mbi mesataren e klases te tij.
Ne 26 tetor te vitit 1970, Gani Progonati u titullua officer, me profil tekniku ne aeroplanet Mig – 19 S. Ai u emerua, teknik aeroplani, ne Regjimentin e Rinasit, ku u caktua te menaxhonte aeroplanin me numer anesor 3 – 12, i cili ishte njeri nga aeroplanet me te stabilizuar te tipit te tij dhe thuajse ne cdo plantabele fluturimi ishte i pranishem. Ganiu, kur mori ne dorezim aeroplanin e sofistikuar e shume te kerkuar, u gezua qe do te punonte me kualitete te larte pilotesh, teknikesh e specialistesh te aviacionit dhe se ne krye te regjimentit do te kishte njerin nga pilotet e talentuar, Haki Jupasi, i cili mbante titullin e nderit te pilotit ushtarak te klasit te pare dhe ishte talent edhe ne drejtimin e regjimentit.
Ne daten 4 dhjtor te vitit 1970, ne aerodromin e Rinasit u organizuan fluturime diten, ne kushte te thjeshte te motit. Detyrat ajrore ishin te larmishme dhe lejonin te fluturohej ne pilotazh vertikal e horizontal, ne zone, fluturimet ne rrugekalim, ne cift dhe ne dtyra te tjera ajrore. Moti ishte i bukur dhe per Gani Progonatin kjo ishte dita e pare e fluturimit, ose, si i thone fjales, ishte “ prova e zjarrit”, per “ heroin” tone. Si i ri ne profesion e ne vcanti ne shfrytezimin e nje aeroplani te tille, gjuajtes – bombardues supersonik, me dy motorre reaktive te tipit RD – 9B, Ganiu, nje dite me pare i beri te gjitha pergatitjet, mjetit te tij fluturues, me rregullore ne dore, nen drejtimin e teknikut te katershes Bejkush Bockaj dhe te ingjenierit te Skuadrils, te ndjerit Qani Topollaj. Nuk e gjykoj te tepert po te permend ketu nje fakt, fare te thjeshte: Gani Progonati, ne ate fluturim te pare, vec emocioneve qe perjetonte nga kjo “ prove zjarri”, kishte si mbeshtetje, kurajon e tij te rralle dhe ndjnjen e larte per detyren, shto kapacitetin intelektual dhe pastertine e shpirtit te tij. Ai ishte i afte teorikisht dhe i zoti ne praktike per te realizuar pergatitje cilesore te aeroplanit per fluturim. Prandaj ishte me se i bindur se fluturimi i tij i pare do te dilte me sukses.
Ate mengjes, Ai i beri kontrolle te imtesishem, me pergjegjesi e me merakun e nje rishtari ne profesion, avionit qe do te leshonte ne ajer, dhe ishte jo vetem i kenaqur nga puna e duarve te tij pa lene shtigje dyshimi, por dhe nga fakti qe po i besohej nje pune e madhe. Ganiu u ndodh me fat se do te punonte me njerez te mire e te zote, si pilote dhe teknike e specialiste te devotshem, te cilet e kishin deftuar veten ne sa e sa raste. Ganiu u be me krahe e i gufonte zemra nga kenaqesia kur mesoi se ne aeroplanin e tij do te ngrihej ne ajer, Bilal Murat Josja, njeri nga pilotet me te talentuar te regjimentit e te Aviacionit.
Bilali, camarok dhe mjeshter i ajrit dhe talent i qitjeve ajrore; ate dite do te fluturonte ne cift, ne rrugekalim, me te paharruarin Luto Sadikaj, nje pilot cilesor e me perspektive te qarte. Tekniku i aeroplanit Gani Progonati, kishte sigurine e punes se tij dhe te talentit qe do te cohej ne ajer me avionin e tij se ai fluturim, e kishte te garantuar suksesin. Prandaj Ganiu ishte i qete e mezi priste te shkrepej raketa sinjalizuese me ngjyre jeshile, per te nisur “ beteja” ajrore e shumepritur prej tij. Kur mesoi se me aeroplanin Mig – 19 S, me numer anesor 3 – 12, i cili menaxhohej prej tij, do te ngrihej ne ajer cuni i Ijes, jo vetem qe u ndje me fat, por sikur iu zgjerua gjoksi e iu shtua krenaria qe buronte nga mendja dhe nga durt e tij. Tashme emocionet e fluturimit te pare ia kishin lene vendin sigurise dhe krenarise tek djaloshi nga Luzati dhe besimit te ndersjellte ne raportin pilot – teknik.
Me sigurine e atij qe di se c’ben, Ganiu, ate dite, si te gjithe koleget teknike, avionin e kishte nxjerre ne vijen e pare ne nje radhe me aeroplanet e kolegeve qe ate dite do te merrnin pjese ne fluturim. Ishte ulur ne piste aeroplani i udheheqesit te fluturimeve, i cili beri kolaudimin e motit dhe provoi kushtet e uljes, dha udhezimet perpara efektivave te rrjeshtuar dhe pritej shkrepja e raketes sinjalizuese me ngjyre jeshile, si shenje per te nisur diten e fluturimeve. Ganiu qendronte prane aeroplanit te tij, i gatshem per te percjelle pilotin ne, ajer. Mes shokesh, u pa te vinte Bilali. Si zakonisht, me canten e shlemafonit ne dore, te cilen e tundete sa ne njerin krah, ne tjetrin, me buze ne gaz e duke dhuruar ndonje batute te rastit, Tironsi tipik u afrua tek avioni. Aty mori pamje serioze dhe drejtqendroi. Ai u drejtua per nga Ganiu, dhe mundohej ta bente sa me te natyrshme nisjen per ne ajer, duke e ditur se Ganiu, sot e kishte per here te pare qe leshonte avionin e tij, ne ajer. Se Bilal Josja nuk ishte vetem “ AS”, nga ata qe nuk kane emocione, kur nisen ne ajer, por luante dhe rolin e nje psikologu te mirefillte dhe kishte aftesi komunikuese te atilla sa te clironte nga emocionet edhe vartesit e tij.
Kur Bilali u afrua aq sa mund ti raportohej, Ganiu, i sigurt ne suksesin e fluturimit te pritshem, i raportoi komandantit te ciftit, se aeroplani i tij, ishte gati per fluturim. Per ta c’tensionuar situaten, Bilali, duke i bere nje shaka, nga ato qe dinte te bente vetem ai, iu drejtua teknikut te aeroplanit me nje shprehje, me zhargon vulgar, nga ato qe perdoreshin aso kohe per rishtaret te ardhur ne Regjimentin e Rinasit. Buzagaz e me ngjitje prej atleti, Bilali ngjiti shkallet e aeroplanit, u fut ne kabinen e aeroplanit, u ul ne ndenjesen me katapulte dhe i kerkoi Ganiut fletoren me fletet e kontrollit ku shenohet gjendja e aeroplanit pas kontrollit dhe merret pergjegjesia mbi vete. Ganiu e ndihmoi pilotin te rehatohej ne kabine, te lidhte rripat e me pas te mbyllte fanarin. Nderkohe qe makina e leshimit kishte dale ne regjimin e nevojshem te punes dhe Ganiu dha komanden: nga motorret; Bilali realizoi leshimin dhe proven e motorreve, mbasi Ganiu kishte hequr shkallet. Mbasi i kreu detyrat e tij, dhe vuri re se edhe piloti, i kishte kryer te vetat; Ganiu ne pozicionin: “gatitu”, nderoi dhe me dore te shtrire i deftoi pilotit udhen e levizjes per te dale ne brezin e ngritjes.
Tekniku i aeroplanit 3 – 12, pasi zune vend perbri njeri – tjetrit avionet qe perbenin ciftin luftarak dhe nisen levizjen per t’u ngritur, nuk ia ndau syte ciftit te aeroplaneve, duke vrojtuar ngritjen e tyre. Duhet ta kete “ ne lekure” e ta ndjeje sic e ndjeu Ganiu, ate cast, qe te mundesh, me vertetesi, te thuash ato fjale qe jane te domosdoshme. Ganiu e ndoqi me sy ciftin e te ngriturve nga pista e Rinasit derisa ai u zhduk nga fushepamja; aq sa e lejonte veshtrimi horizontal dhe te parit me sy te lire.
Aeroplani i Ganiut fluturonte ne lartesine rreth 6000 m. mbi nivlin e detit, ne rrugekalimin e percaktuar Kurse Ganiu, atje ku ndodhej, mes kolegeve teknike, specialiste e mekanike perjetonte, me mendje, ate fluturim, sikur te ishte ne kullen e komandimit te avioneve apo ne stacionin e radiollokacionit, ku operonte Kalemi dhe koleget e tij.
Kur vazhdonte studimet ne Shkollen e Aviacionit, ne biseda mes shokesh, Ganiu kishte dgjuar se ne Regjimentin e Rinasit fluturonte nje pilot i talentuar me emrin: Bilal Josja, i cili kishte nje veprimtari ajrore te “shkelqyer” e te pasur me shume bema. Ja tek erdhi radha ta kishte nisur vete ne ajer e ta kishte ndhmuar te lidhte rripat ne ate fluturim prove per te. Ku nuk i shkonte mendja, ne ata caste fatlume Ganiut tone rishtar? Ai qendronte, se bashku me koleget, ne Zonen Nr. 3, ne pritje te aeroplaneve qe ktheheshin nga ajri, vetem formalisht; si trup se mendja e tij bridhte gjetke. Ganiu tundte koken ne shenje miratimi per ato qe bisedonin koleget e tij, por Ai thuajse nuk degjonte asgje. Tekniku i brishte i aeroplaneve Mig – 19 S, Gani Progonati, e kishte mendjen tek avioni i tij, i cili kushedi ku ndodhej, ne etapat e rrugekalimit dhe si funksiononin agregatet e tij. Ganiu pyeste veten dhe po vete pergjigjej, pa u degjuar nga te tjeret: Si punojne motorret e aeroplanit; a jane sinkrone dhe a i nxjerrin te dhenat, sic e provova, ne toke ? A i nxjerrin xhirot e nevojshme, sipas regjimit te fluturimit; si funksionojne te dy sistemet e busterit? Si eshte komandimi gjatesor, ai transversal dhe vertikali? Si reagojne komandat kur pilotit i duhet te ndryshoje regjimin e fluturimit? Si funksionon sistemi I hermetizimit te kabines dhe ai I frymemarrjes me ndihmen e oksigjenit? Etj. etj. I vajti ne mendje dhe mendimi ogurzi: “Larg qofte”, po sikur ti duhet te braktise aeroplanin e te hidhet me katapulte, si do te funksionojne pirofisheket dhe seria e mekanizmave qe sigurojne daljen e pilotit nga kabina e avionit dhe hapjen e parachutes mbajtese? E nderpriste rrjedhen e gjykimit me skepticizem dhe serish thosh me vete: Fluturimi eshte i sigurte, cfare mendoj une truckuluri? Une vete, me duart e mija kam prekur e kam shtrenguar cdo vide e kam kontruar cdo nyje. Atehere perse dyshoj tek vetja kur i kam bere avionit tere sherbimet e nevojshme dhe me cilesi. Dhe qetesohej ne vetvete; binte ne paqe me shpirtin e tij kurajoz.
Piloti Bilal Josja ishte nga me te miret e regjimentit dhe te aviacionit. Ganiu ishte besimplote se edhe sikur ti ngjante ne ajer ndonje e papritur, Ai do te dilte faqebardhe edhe sikur situate te ishte nga me te nderlikuarat e mundeshme. Moti, ate dite ishte mjaft i pershtatshem per te fluturuar dhe ky fakt ishte ne te mire te piloteve. Ne drejtimin e fluturimeve, ne piken e drejtimit te regjimentit ishte nje pilot i talentuar e me pervoje te gjate ne fluturime te larmishme si Haki Jupasi. Kompetenca e tij dhe zeri i qarte, melodik, i qete e inkurajues i shtonte suksesit nje faktor me shume dhe Ganiut besimin ne te miren, pa e menduar te keqen. Dhe ashtu ngjau vertet: Cifti i aeroplaneve Mig – 19 S, i udhehequr nga Bilal Josja u shfaq, zhurmshem mbi aerodromin e Rinasit, ne lartesine e rrethit ( 700m), me uterime, u fut ne rreth dhe erdhi ne ulje, nje nga nje. Bilali me aeroplanin 3 – 12 u ul si “ i madh”, me te gjithe treguesit e uljes te cilesise te larte dhe erdhi ne zonen 3 ku e priste Ganiu, me tjagacin (makinen terheqese), per ta cuar avionin e ulur ne piken e furnizimit. Kur piloti zbriti shkallet e avionit e u afrua tek Ganiu, ky i fundit ndjeu nje lehtesi ne shpirt dhe, vetiu e perfshiu nje psheretime e pavullnetshme. Mundi dhe perkushtimi i tij nuk kishin shkuar dem. Bilali firmosi ne fleten e kontrollit ku shenoi: “ Cdo gje ne rregull; te lumshin duart” ! Dhe u largua per tek koleget pilote qe e pritnin disa hapa me tej.
Tekniku Gani Progonati “ e kaloi klasen” me kete fluturim dhe, me besim te plote tek vetja vijoi punen per t’u pergjigjur kerkesave te fluturimit, ne ngritjet e radhes. 2 – 3 dite me pas, me aeroplanin qe menazhonte Ganiu, i takoi radha te fluturonte nje tjeter pilot, i cili nuk e kishte shkallen e kualifikimit dhe aftesite praktike te Bilal Joses. Kur u kthye nga ajri, piloti i radhes shkrojti ne fleten e kontrollit, nje verejtje, e cila i perkiste funksionimit te motorreve, ne nje manover luftarake. Aso kohe, ne rrethet e menaxhereve te aeroplaneve Mig – 19 S, kishte nisur te peshperitej, pa konfirmim, mbi dukurine e “ pompazhit”, pa analize e pa ndonje rrugezgjidhje. Me vone u konkretizua dukuria dhe u saktesuan masat parandaluese. Ganiu, nen drejtimin e teknikut te katershes Bejkush Bockaj dhe te ingjenierit te skuadriles, kompetentit me shpirt njeriu Qani Topollaj, ( te dy, per hir te se vertetes, ishin mjaft te njerezishem), i bene avionit kontrollet dhe sherbimet e nevojshme, por nuk konkluduan per ndonje defekt. Ndaj kerkuan te behej edhe nje prove teknike, ne ajer. Iu desh te talentuarit Haki Jupasi, te ngrihej vete ne ajer; e provoi aeroplanin ne regjime te ndryshem fluturimi; beri pilotazh vertikal, erdhi mbi aerodrom e ne lartesi kositese, “ e shtroi”, jo nje por dy here mbi piste dhe u ul, sic dinte te ulej Ai. Ne fleten e kontrollit, Hakiu shenoi se aeroplani me numer anesor 3 – 12 funksiononte normalisht, ne te gjithe regjimet e punes, prandaj mund te shfrytezohej per zbatimin e programit te stervitjes ajrore.
Prova ne ajer qe beri komandanti i regjimentit, fshiu cdo hije dyshimi mbi funksionimin e agregatit ne fjale. Pas kesaj dite aeroplani qe menaxhonte Ganiu, vazhdoi te ishte nder avionet me te preferuar dhe mori pjese ne te gjitha detyrat ajrore, sipas planit vjetor te pergatitjes ajrore te regjimentit. Ganiu, me perkushtim e me rregullore ne dore, me nje seriozitet e aftesi, ne nje shoqeri te zgjedhur, ( nuk dua ta teproj me epitete e levdata) vijoi punen, plot perkushtim e ndjenje te larte pergjegjesie. Nga ajo qe i ndodhi ( verejtja e pabazuar e pilotit), Gani Progonati, nuk u thye, perkundrazi u mobilizua me shume, per te nxjerre nga duart e tij pune te perkryera, sipas kerkesave te rregulloreve.
Duke “ shetitur” neper skuadrile te ndryshme dhe me aeroplane te te njejtit tip, por me numera anesore te ndryshem ( fillimisht Ganiu menaxhoi avionin 3 – 12; me pas dhe aeroplanin me numer anesor 302 e me pas u be teknik katershe). Gani Progonati sherbeu, ne Regjimentin e Rinasit nga viti 1970, kur u emerua teknik aeroplani per here te pare e ishte 22 vjecar, pa rrudha e pa thinja; deri me 31 janar te vitit 1996, kohe kur la detyren e teknikut te katershes dhe aeroplanin e tij te preferuar Mig – 19 S, me te cilin “ishte rritur” e kishte fituar sa e sa “beteja” ajrore, duke siguruar nje respekt e dashuri te merituar mes shokeve. Ne Regjimentin e Rinasit, Ganiu shoqerohej me teper me koleget: Islam Hoti; Selam Alikaj; Tahsin Hereni; Nasip Salihu ( ndjese paste); Thoma Peci; Spartak Andoni; Kahreman Dervishi; Musa Vokshi; Spase Mengri; Spartak Vehbiu; Lulzim Ibrahimi; Pehlivan Qendro etj. Me mjaft prej tyre, si: Spase Mengri; Tahsim Hereni; Selam Alikaj; Islam Hoti etj, Ai takohet periodikisht; me te tjeret , pi kafe, nje here ne muaj, ne lokalet ne zonen e “Pazarit te Ri”.
Jeten qe kaloi ne Regjimentin e Rinasit, ne komunitet me shoke e me kolege te preferuar, me ate intensitet fizik e me tension nervor te perhershem, mes sakrificave te panumerta, Ganiu nuk e harron por e kujton me nostalgji. Atje, ne vendqendrimin e aeroplaneve, me kacavide e me celsa ne dore, me SHqiperine ne zemer, duke i pare veshtiresite drejt e ne sy, pa i neglizhuar ato, por ka sherbyer me ndjenje pergjegjesie per detyren, Gani Progonati u rrit, u poq e u maturua, i pergatitur per jeten dhe si specialist aviacioni; aty, mes “ dallgeve te jetes” . Ganiu ne pune e nepermjet saj formoi personalitetin e vet, i cili nuk ngjan me ate te te tjereve.
Nuk mund te le jashte vemendjes nje tipar te vecante tek Gani Progonati. Kam pare e kam degjuar se djem nga fshati apo nga familje te varfera, kur jane bere dikushi, e kane harruar origjinen dhe kane “hedhur nje gur pas kurrizit”. Ata kane ikur nga fshati i lindjes e nuk jane dukur me atje, deri sa jane ndare nga jeta. Ganiu, perkundrazi, edhe pse u caktua te punonte ne nje repart ne rrethina te metropolit dhe jeton prej vitesh ne Tirane, jo vetem qe nuk, i shkeputi lidhjet me fshatin e tij, me Luzatin e dashur e te bukur, por, ne cdo rast, e evidencon, ate, me krenari se eshte me fat qe eshte nga ai deli fshat. Kur u lidh me zonjen Qerime, ishte i pari qe e shoqeroi Ate, jo me pompozitet, por me modesti, ne fshatin e tij te zemres. E beri kete veprim jo per t’u kapardisur perpara te tijeve, por per te deftuar se kishte mbetur ashtu sic e njihnin ata; “Totua” me takeme ( atribute), sic e therrisnin motrat dhe vellezerit. Arsyeja tjeter eshte se, nga rrethi i miqve dhe dashamiresve te tij, ndoshta kishte njerez qe nuk i kishin mundesite per te ardhur ne Tirane.
Ne pune e ne jete, lidhur me perzgjedhjen e miqve te tij, mbante parasysh parimin sipas te cilit: “ shoket zgjidhi me te mire nga vetja”! Kete rregull ( te pa shkruar), Ganiu e ruan dhe sot, kur e kane mbuluar thinjat dhe eshte bere 5 here gjysh. Thjeshtesia e karakterit dhe dashamiresia per njerezit bejne qe Ganiu te ulet e te kuvendoje me kedo por Ai ka perzgjedhur ta konsumoje kafen e mengjesit, thuajse cdo dite, ne nje lokal prane kinemase te Laprakes, me njerez te nderuar si: Cobo Skenderi; Qamil Hila, te cilet jane Kurveleshas e i lidh dicka e qenesishme me njeri – tjetrin dhe me Vehbi Lalen, nje Dibran per se mbari.
J e t a f a m i l j a r e
Gani Progonati, u lidh me zj. Qerime, me 7 maj te vitit 1972 ( data kur ata u fejuan) dhe u martua ne shtator te vitit 1973. Kushtet sociale nuk i vfavorizuan Ata, te benin dasme, te zhurmeshme, me shume njerez e me salltanete, por preferuan martese te qete, ne rreth te ngushte. Ia vlen te nxjerrim ne pah meriten e veprimit burreror te padiskutueshem si i pari nga te larguarit qe shpuri nusen e re ne fshatin e tij te lindjes. Ky ishte nje rast i rralle per kohen. Ky veprim domethenes gezoi , jo vetem familjaret dhe gjitonet e Ganiut, por te gjithe fshatin Luzat te Tepelenes, ne vecanti rrethin e tij miqesor. Peripecite qe percolli Gani Progonati lidhur me strehimin, u stabilizuan vetem me kembenguljen dhe me iniciativen e tij, jo nga dashamiresia e drejtuesve te repartit e me gjere. Fillimisht, cifti i ri u strehua ne nje banese kundrejt qirase, ne zonen e Yzberishtit e me pas u fut, me iniciativen e tij, ne nje apartament ne Laprake.
Jeta bashkeshortore e Gani Progonatit eshte shembull konkret i mirekuptimit dhe i korrekteses. Marredheniet ne cift njohen vetem gezimet dhe kenaqesite qe dhuron jeta . Ata sollen ne jete dy femije: Altinin, me 18.08.1974, i cili u be pilot helikopteri dhe Julianin, i cili erdhi ne jete me 1.09.1979. Te dy urriten e u edukuan me norma e u bene qytetare te denje te ketij vendi. Ata, ne cdo detyre qe kane kryer e kryejne, me seriozitetin dhe me perkushtimin qe i karakterizon ne pune e ne jete dhe me figuren e tyre te paster, kane nderuar e nderojne veten, prinderit qe i sollen ne jete dhe i edukuan per se mbari dhe fisin e rrenjet kudo ku i kane.
Dashurine dhe respektin qe Ganiu ka patur e ka per njerezit, Ai dhe bashkeshortja e tij e nderuar, me shume kujdes kujdes ua kane mekuar dy djemve te tyre, te cilet, tani qe jane bere vete prinder, i kuptojne sakrificat qe kane bere prinderit per ta.
N e v e n d t e e p i l o g u t
Me 31 janar te vitit 1996, kur sapo kishte mbushur 49 vjec e ishte ne kulmin e pjekurise dhe te aftesive fizike, Gani Progonatin e nxorren ne asistence, pavaresisht deshires se tij dhe ne kundershtim me ligjen perkatese. E nisi e nuk iu nda kerkeses per ta korrigjuar padrejtesine ata qe e shkaktuan ate dhe me 15 korrik te vitit 1997, pas nje viti e gjysme, Ganiu e pa veten ne radhet e oficerve aktive, por, ksaj here jo ne Regjimentin e Rinasit, ku kishte sherbyer nje jete te tere, por ne Regjimentin e Helikoptereve Mi – 4, ne detyren e teknikut te katershes, ku sherbeu deri me 31 maj te vitit 2001, kur doli ne pension te plote.
Ne ate kohe, Regjimenti i Helikoptereve kishte perthithur dhe Skuadrilen e Transportit Ajror te bazuar ne Aeodromin e Tiranes ( Laprake). Ganine, ne muajin shkurt te vitit 2001, kater muaj para se te dilte ne pension, Ate e komanduan perkohesisht ne Skuadrilen e Transportit Ajror, ne detyren e teknikut fluturus ne aeroplanet An – 2. Nuk e kundershtoi kete detyre, edhe pse nuk e kishte kryer me pare por iu perfill punes, per ta kryer detyren, me ndershmeri e me perkushtim, sic e kishte ne karakter. Viti i mbrapshte 1997, nuk kishte kaluar pa lene gjurme edhe ne kete repart aviacioni. Ajo qe do te mesoni ne vijim eshte tronditese, unikale dhe heroike.
Me rastin e festes te aviaccionit luftarak te Shqiperise, 24 prillit te vitit 2001, Gani Progonati u urdherua te pergatiste nje aeroplan An – 2, nga ata te pajisur me kolltuke, per ta ekspozuar. Per kete qellim, u perzgjodh aeroplani me numer anesor – 21. Ky aeroplan nuk ngrihej ne ajer, prej shume kohesh e nuk i behexhin sherbime teknike. Ate e kishin parkuar ne angar, ku e kishte mbuluar pluhuri, i pakujdesise dhe i harreses, ne cdo pjese te tij. E zbuloi Ganiu aeroplanin, e pastroi me detergjente i ndihmuar nga disa punonjesve te oficines, me detergjente, ne cdo skute ku kishte zene pluhur dhe merimanga. Vec kesaj, gjate kontrollit teknik te imtesishem e me rregullore ne dore, Ganiu pikasi se ne kabinen e piloteve dhe ne cilindrin Nr – 3 te motorrit te aeroplanit dukeshin qarte gjurmet e dy predhave. Ekspozimi i ketij aeroplani ne gjendjen e siperdeftuar ishte praktikisht i pamundur. Ganiu beri pergatitjen e aeroplanit ne vellim para fluturimit dhe kembenguli qe mjeti ajror te ngrihej ne ajer, ne nje fluturim kolaudues ku atij ti “shkrifeshin kockat”.
Paraprakisht duhej bere leshimi dhe prova e plote e motorrit ne toke, si mase e pare qe do te percaktonte gatishmerine e avionit per ne fluturim. Ganiu zuri vend ne kabinen e avionit, atje ku i takonte dhe po priste, sipas rregullit, te vinte piloti, pa te cilin nuk mund te kryhej leshimi dhe prova e motorrit. Aty prane kaloi piloti Thanas Kuraj, njeri nga pilotet me te pergatitur ne Skuadrilen e Transportit Ajror dhe “ mjeshter”, per shfrytezimin e aeroplanit An – 2, ne toke e ne ajer. Pyetjes te Thanasit: “ Cfare po prêt, o Gani”? “ heroi” i ketij rrefimi iu pergjigj, me korrektesi e cilter: “ Po pres te vije piloti, qe ta leshoj motorrin e avionit e ti bej proven ne toke”. “ Vi une, tha Nashua” dhe u hodh ne kabine. Leshimi dhe prova e motorrit te aeroplanit ne toke, ne te gjithe regjimet, nxirrte treguesit e kerkuar dhe Ganiu vendosi ta lejonte avionin An-2, me numer anesor – 21, ne fluturim. U caktua kipazhi qe do te bente fluturimin kolaudues, ne perberje te te cilit ishin pilotet: Agim Aliaj ( komandant ekipazhi dhe Prenge Kodra, pilot i dyte). Me mes te tyre, ne kabinen e avionit zuri vend vete Gani Progonati. Ai donte te veshtronte sjelljen e aeroplanit qe pergatiti per fluturim, me duart e tij.
Ekipazhi i aeroplanit, ne perberje te plote ( dy pilote dhe nje teknik fluturues), per t’u bindur ne rregullshmerine e funksionimit te te gjitha pjeseve dhe agregateve perberes te avionit, kreu nje rreth te madh e nje tjeter te me te vogel dhe u ul, ne aerodromin e ngritjes, normalisht. Pas fluturimit te pare, u krye dhe nje tjeter, me te njejtet pilote, por ne bordin e aeroplanit hipen dhe pilotet: Anduel Llazari; Luan Sadiku; Gazmend Cobani dhe Altin Progonati ( I biri i Ganiut). Keshtu u provua, ne dy ngritje, se aeroplani i caktuar nxirrte te gjitha te dhenat, sic pershkruhen ne instruksionin e teknikes se pilotimit te tipit te dhene”. Ketu e perfundon rrefimin rrenqethes Gani Progonati, me vertetesi brenda, pa glorifikime e pa mburrka dhe pa hiperbolizime. Terheqin vemendjen disa detaje, te cilat nuk jane te rastesishme e pa domethenie, prandaj nuk duhen anashkaluar.
Perfundimi i pare eshte se ne kete rast, kemi te bejme me nje veprim trimror, jo me nje aventure. E di qe per kete perkufizim do te kete kundershti por ky eshte pozicioni im i menduar. Raste si ky, kane qene e jane te rralle, jo vetem ne aviacionin tone, por dhe ne ate boteror (aq sa njoh une). Do te pyese dikush, me te drejte: “ Ku qendron trimeria ne kete rast dhe a ishte i nevojshem ky veprim trimeror”? Do te perpiqem ta bej te kjarte kete ceshtje, natyrisht, aq sa mundem:
Josif Visarionovic Stalini, i mirenjohur si strategu i fitores mbi fashizmin ne Luften e Dyte Boterore, duke folur per pilotet, ka theksuar: “ Pilot do te thote koncentrim vullneti, karakteri dhe aftesie per te shkuar ne rrezik. Kjo eshte njera ane e heroizmit; ana tjeter, jo me pak e rendesishme eshte vetedija…”. Shpresoj duke mos ju lodhur e merzitur po te deftoj dhe nje ndodhi tjeter, te ngjare vite me pare ne shkollen sovjetike te aviacionit, e cila mbante emrin e legjendarit Valerij Ckallov. Pilotit kolaudator, majorit shtatshkurter Sozin ( ata qe kane kaluar nga ajo shkolle e kane njohur), i kishin vene detyren ti bente proven ne ajer nje aeroplani mesimor, te tipit Mig – 15, te cilit i ishin kryer disa punime, ne oficine. Tekniku i avionit ( jo fluturues), mbasi i kishte bere avionit te tij gjithe pergatitjet dhe kontrollet para fluturimit, iu paraqit Sozinit, dhe i zgjati doren, per te firmosur ne fleten e kontrollit; Sozini, me dashamiresi i tha: “Villaz na samoljotje, pozhalluista”! qe do te thote: ( hip ne avion, te lutem). Atehere, tekniku tha: “Razrjeshitje, provjerit jeshjo raz”! dhe ashtu beri; e kontrolloi edhe nje here avionin, pastaj hipi. Me kete nuk kam per qellim te bej diferencen mes profesioneve, por te sjell ne vemendjen tuaj, se vajtja e Ganiut, ne ajer se bashku me piloted, duke e ditur se avionic ishte i goditur me dy predha; eshte vetedije dhe trimeri; tjeter emer nuk ka. Veprimi i tij i ve vulen e afirmimit karakterit trimeror te tij e nuk le shteg per ekuivok ne interpretim.
Ne jeten aktive te Gani Progonatit sjellja trimerore nuk eshte e rastit, por nje fill qe pershkon tejembane jeten e tij. E them kete nisur nga faktet e thjeshte: Gani Progonati u lind e u rrit dhe u burrerua ne nje truall ku burreria dhe trimeria mekohen qysh ne djep. Gjyshe Rabihana dhe Nene Hatixheja, duke e tundur djalin ne djepen prej druri i kendonin ninulla ku krye fjale ishte: “ Ngjafte nga rrenja”! “ U befsh si te paret e tu” etj. Po cilat jane rrenjet e Ganiut dhe paraardhesit e tij? Udha te shpie ne Progonatin malor nga ku Ai ka prejardhjen. Ai truall, dhe e gjithe treva jane ” te mbjelle” me trimeri e me heroizma. Ne mallet e thepisur qe harkojne ate treve, rriten shqiponja e i kendohet vetem Atdheut dhe trimave me flte. Ne rrembat e tij rrjedh gjak trimash te cartur e Ganiu nuk mund te jete ndryshe.
Jeta nuk e ka perkedhelur Gani Progonatin; perkundrazi, ajo eshte deftuar e ashper me te. Jeta e Ganiut nuk ka ecur si ne vaj por ka kaluar neper nje “ lufte” e ne perpjekje pa numer per te fituar dije, per t’u aftesuar e per tu rritur ne profesion si dhe per tu perballur me veshtiresite, duke i pare ato ne sy. Gani Progonati, nuk eshte rritur e maturuar i perkedhelur nga fati e si kungulli ne gardh, por Ai i ngjan nje lisi me dege shume e me rrenje te forta, ne token meme. Le tu referohemi disa detajeve te thjeshta te jetes te tij. Ganiu, vertet nuk eshte shquar si futbollist cilesor, por ai eshte aktivizuar ne pozicionin e mbrojtesit, gje qe kerkon te jesh i guximshem e te perplasesh me tjetrin qe ke perballe e te sulmon.
Ganiu u rrit mes trimash e perftoi prej tyre burrerine dhe trimerine, te cilat nuk ti fal njeri. Ne Regjimentin e Rinasit, ku Ganiu sherbeu per shum vite, trimerine e ndeshim kudo, ne cdo hap e dite per dite. Ajo ndodhet kudo e eshte sheshit. Cdo sherbim qe siguron fluturimet, pavaresisht se nuk cohen te gjithe ne ajer, nuk mund te kryhet pa qene trim. Te leshosh aeroplanin ne ajer, duke garantuar suksesin e tij, qe me pare, nuk eshte vec trimeri. Po veprinmi i tij me iniciative, per te siguruar nje siperfaqe banimi ku te strehohej familja e tij, me vetegjyqesi, a nuk defton trimeri? Nuk mjaftojne vetem keto; Gani Progonati ka kurajon te te veshtroje ne sy e te ti thote te vertetat ballazi, pa iu dridhur qerpiku. Rasti me avionin An – 2 me numer anesor 21, mendoj se u ve vulen te tera thenjeve per karakterin e tij burreror e trimeror. Une them se ishte trimeri; ndonjeri mund ta quaje dhe aventure; kjo nuk ndryshon asgje, ne karakterin e tij. Ti vecojme gjerat: Ganiu e dinte defektin, e pergatiti avionin dhe u ngrit ne ajer sebashku me pilotet. deri ketu kemi te bejme me trimeri. Mirepo ne fluturimin e dyte u ngrit ne ajer sebashku me te birin. ketu kemi kaperxim te trimerise dhe anim nga kokeshkretia. Kam edhe me: Ganiu, duke i njohur rreziqet qe percjell e kapercen nje pilot, influencoi qe, i biri, Altini u be pilot. Fakti qe ne aviacionin tone jane te rralle ata pilote, specialist apo teknike avionesh qe e kane bere kete. A nuk eshte trimeri edhe ky qendrim? Patjeter e pa medyshje.
Mendoj ta kerkojme trimerine atje ku eshte, e si na shfaqet ajo, pa qene nevoja ti sajojme apo ti ekzagjerojme rastet. Ka ardhur koha te qendrojme larg qendrimeve standarte e klisheve, sipas te cileve, trimeria kufizohet shume mbasi kerkohet ne disa terrene. Kur ne nje mbledhje, analize, takim etj. ku kerkohet mendimi i sejcilit, ai qe ngroh karrigen e gerrhin, pa ia degjuar njeri zerin, nuk mund te jete trim. Ushtari ne vendroje, shoferi ne timon, operatori prane ekranit etj. etj. te gjithe kane fushe ku mund ta shfaqin trimerine.
Ne aviacion trimerine e ndeshim ne cdo pllake te levizjes neper aerodrome, apo ne gumezhimen e avioneve qe ngrihen e ulen, me uterime te madhe. Duke qene sheshit, trimeria kalon nga tek tjtri dhe merr permasat e nje epidemie qe perhapet me shpejtesi marramendese. Jeta aktive e Gani Progonatit eshte nje shembull i mire qe na defton si mund mbahen lart traditat e mira te vendit e te popullit tone, pa perfillur moshen apo gjendjen sociale. Ai ka ditur e ka mundur ti mposhte veshtiresite dhe pengesat, fale karakterit dhe vendosmeris te tij per tu marre shembull.
- I uroj Gani Progonatit, jete te gjate, te shendetshm e te paqte!
Shkrojti Niazi Xhevit Nelaj Ne Tirane, Dhjetor 2018 – Janar 2019
Rrofsh i dashur Nijazi! Të lumtë pena dhe mendja për këto jetëthurje kaq të bukra që na jep për miqtë tanë.
Gabiun e kam patur dhe vazhdoj ta kem shok të mirë por dija shumë pak për të.
Do të lutesha të ndreqësh njëgabim fare të vogël që s’ja prish bukurinë shkrimit por për ata që nuk e njohin, duhet ndrequr. VITI 1966…
“N e v e n d t e e p i l o g u t
Me 31 janar te vitit 1966, kur sapo kishte mbushur 49 vjec e ishte ne kulmin e pjekurise dhe te aftesive fizike, Gani Progonatin e nxorren ne asistence, …”
Faleminderit mik i mirë. Pres shkrime të tjera po kaq tërheqëse dhe me vlerë.
Agimi